Agenda

Kierkegaard: de enkeling is de waarheid. Een cursus filosofie voor iedereen die van filosofische lyriek houdt

De Deen Kierkegaard (1813-1855), is met Nietzsche een van de voorlopers van de existentiefilosofie. Hij was degene die stelde dat tegen het verstand verzet aangetekend moest worden. Dat klinkt vreemd uit de mond van een filosoof. Maar het betekende bij hem: verzet tegen abstracte denkbeelden (zoals die van Hegel). Dat wil zeggen tegen denkbeelden waar een mens in zijn concrete leven niets aan heeft. Het betekende ook: voorrang voor de waarheid van de enkeling (het zelf); voorrang voor een persoonlijke waarheid die van belang is voor het existeren. Filosoferen met Kierkegaard is zo niet filosoferen over de zin van HET leven, maar over de zin van UW leven, omdat u zijn gehele denken op uw eigen levenservaringen kunt leggen. Gedurende vijf dagen lopen we door zijn filosofie heen waar (onder voorbehoud) o.a. aan bod komen: - een inleiding in de dialectische logica vanuit Hegel; - een beschrijving van de mens (het zelf) volgens Kierkegaard aan de hand van zijn dialectische logica (waarbij de mens beschreven wordt als een wankel evenwicht, waardoor elk mens zich gedurende zijn leven met existentiële inspanning overeind moet proberen te houden; - de idee van de subjectieve waarheid als de waarheid van de enkeling; - het verband tussen vrijheid en angst (vrijheid als mogelijkheid om jezelf te verwerkelijken of niet te verwerkelijken); - het eerste stadium van het bestaan: het esthetische; - het tweede stadium van het bestaan: het ethische; - het derde stadium van het bestaan: het religieuze; - vervolg van het derde stadium. Kierkegaard krijgt zo een eigentijdse en eigenzinnige uitleg. Met name ook in de interpretatie van het religieuze bij hem met behulp van onder andere de Franse filosoof Jacques Derrida (via zijn boek De gave van de dood). Het zal dan blijken te gaan om een buitenkerkelijke religiositeit (zelfs geschikt voor atheïsten), waarmee de diepte van de menselijke ziel wordt gepeild en blootgelegd. Na afloop van de cursus loopt u dan bij wijze van spreken met uw ziel onder uw arm naar huis – wat deze keer een goed gevoel kan geven. De werkvorm van de cursus is ’s morgens en ’s middags ouderwets klassikaal onderwijs op een zodanig boeiende wijze (met fraaie ondersteunende PowerPoint, literatuur en schilderkunst) dat de toehoorder veel moeite zal moeten doen erbij in slaap te vallen. Er worden dus geen werkgroepen e.d. geformeerd.
Literatuur
Kierkegaard is vaak erg moeilijk om te lezen. Het gemakkelijkst is misschien het boek Of/of dat vertaald is in het Nederlands (uitgeverij Boom). Voor inleidingen verwijs ik naar Google: de meeste Nederlandse inleidingen focussen op een traditionele wijze op de religiositeit bij Kierkegaard (wat deze cursus precies niet doet). Een goede Engelstalige inleiding is het boek Kierkegaard – a guide for the Perplexed van Clare Carlisle.